Sistem protivgradne zaštite u Ukrajini razvijena je tokom vremena kada se ona nalazila u sastavu SSSR-a. Kao važna žitnica, sa čestim pojavama grada, Ukrajina je nakon regiona Kavkaza bila drugi dio SSSR-a u kom je uspostavljen navedeni sistem. Sistem protivgradne zaštite razvijen je u tri odvojene cjeline tj. regiona Ukrajine i to na Krimu, Dnjepropetrovskom i Odeskom rejonu. Raspadom SSSR-a, tačnije od druge polovine 1990-ih godina, uglavnom iz finansijskih razloga, došlo je do smanjenja obima poslova iz djelatnosti odbrane od grada. Danas su u funkciji službe za protivgradnu zaštitu na Krimu (danas Rusija) i u rejonu Odese, dok se u Dnjepropetrovskom rejonu prestalo sa radom. Rejon Odese raspolaže protivgradnom zaštitom od 1986. godine kada je sa petnaest protivgradnih stanica branjeno 260 000 hektara. Danas je situacija u ovom rejonu izuzetno loša. Branjeno područe je svega 500 hektara a radi se sa svega 2 protivgradna lansera. Tehnička sredstva nisu obnavljana i pred istekom su svih resursa. Krimsko poluostrvo je jedina oblast u Ukrajini gdje se koliko-toliko očuvao sistem protivgradne zaštite. Autonomna republika Krim smještena je u južnom dijelu Ukrajine, na Krimskom poluostrvu. Danas, odnosno od 2014. godine, se nalazi u sastavu Ruske federacije, ali zbog dostupnih podataka i analiza razmotrićemo stanje dok je Krim bio dio ukrajinske države. Krim obuhvata područje od oko 26 000 km2. Poluostrvo okružuju Crno i Azovsko more i zaljev Sivash. Dugotrajna zapažanja pokazuju da tokom toplog perioda godine od maja do septembra prosječno ima oko 60 dana sa olujno-grmljavinskim nevremenom. Grad pada prosječno u 20 dana a maksimalan broj registrovan je 1988. godine kada je evidentirano 40 dana sa ovom štetnom pojavom. Obično padaju zrna grada veličine od 5 do 15 milimetara. U 3 do 5 dana dolazi do padavina grada sa veličinom zrna od 20 do 50 milimetara. Maksimalna veličina zrna grada registrovana je 29. jula 1987. godine (70 mm) i 6. jula 1990. godine (110 mm). Padavine grada godišnje nanesu velike štete poljoprivredi Krima, u nekim godinama više od 50 miliona američkih dolara, po kursu iz 2002. godine.
Zaštita od grada na Krimu se vrši od 01. juna 1968. godine, prvobitno na području od 700 km2. Od 1987, protivgradna zaštita proširena je na na područje od 5010 km2 (19,2% ukupnog teritorija Krima), uključujući 3980 km2 poljoprivrednog područja u Džankojskom, Krasnogardejskom, Belogorodskom i Kirovskom regijonu. Raspolagalo se sa 60 protivgradnih stanica. Troškovi rada su se do 2014. godine pokrivali iz vladinog budžeta i bili su pod kontrolom Kabineta ministarstva poljoprivrede Ukrajine. Realna sredstva koja se tražena za finansiranje rada su 8,35 miliona ukrajinskih grivni (1 euro=10,28 grivni). Odobravani godišnji budžet je bio dovoljan za minimalne uslove rada i iznosio svega 1 do 2 miliona ukrajinskih grivni tako da se protivgradna zaštita sprovodila na smanjenom području Krasnogvardejskog i Kirovskog rejona. Za rad se koristi ruska raketna tehnologija. Rakete „PGI” i „Nebo” primjenjivale su se za prenos reagensa na bazi srebro-jodida u oblake od 1968. do 1984. godine, od 1985. do 1988. godine koristile su se „PGI”, „Nebo” i „Alzanj” dok se od 1989. godine koriste „Kristal” i „Alzanj”. Otkrivanje i selekcija oblaka sa gradom, donošenje odluka o uticaju i izbor zone zasijavanja oblaka vrši se uz pomoć meteoroloških radara MRL-5 i automatizovanog sistema upravljačkog informativnog sistema „Antigrad”. U godinama prije organizovanja zaštite od grada na području od preko 5010 km2, godišnje padavine grada potpuno su uništavale poljoprivrednu proizvodnju na području od preko 11 400 hektara. Prosječne dugoročne štete tokom aktivnosti zaštite od grada su samo 0,9 hiljada hektara. Tako su gubici u poljoprivrednim usjevima na zaštićenom teritoriju smanjeni za 20 puta, kao direktan rezultat rada protivgradne zaštite. Od 1988. do 1989. godine i od 1994. do 1996. godine, vršeni su eksperimenti umjetnog povećanja padavina iz konvektivnih oblaka, uz pomoć tehnike protivgradne zaštite. Rezultati ovih eksperimenata svjedoče da postoji mogućnost stimulisanja dodatnih padavina u područjim gdje se provodi protivgradna zaštita, bez velikih dodatnih troškova. Tokom vršenja pomenutih eksperimenata u Belogorskom rejonu su zabilježene rekordne žetve. U službi za protivgradnu zaštitu Krima ističu da su uprkos nedostatku novčanih sredstava uspjeli da održe djelatnost pa čak i da osavremene neke od elemenata isključivo uz tehnološku pomoć iz Rusije. Po pisanju medija, u ostatku Ukrajine se radi na projektu uvođenja protivgradnih mreža uz pomoć italijanskih stručnjaka. Mreže koje se nude su sa rokom trajanja od 7 do 20 godina ali se ne navode cijene. Tokom reklamiranja mreža ukrajinskim farmerima se plasira podatak da je u Italiji 80% zasada zaštićeno na ovaj način?. Za to vrijeme su ukrajinski poljoprivrednici prepušteni ćudi vremena i praktično nezaštićeni. Težinu situacije najbolje ilustruje slučaj iz juna 2012. godine kada je zapadnu Ukrajinu zadesilo katastrofalno olujno-grmljavinsko nevrjeme praćeno gradom. Zrna grada, tačnije ledene lopte koje su padale tokom pomenutog nevremena dostizale su od 500 do 700 grama težine.
IZVOR:
- Nikolai V. Sirota, Rezultati projekta protivgradne zaštite u Autonomnoj
Republici Krim (Ukrajina), Načelnik Krimskog Servisa za Modifikaciju
Hidrometeoroloških Procesa, Naljčik 2003. (Prevod)