Pojava meteorloških satelita otvorila je nove izvanredne mogućnosti za osmatranje Zemljine sfere u globalnim razmjerama. Satelitska tehnika omogućila je značajan napredak, ne samo u smislu pribavljanja novih, kvalitativno drugačijih informacija koje nije bilo moguće dobiti klasičnim metodama i tehnikom, nego i u smislu dopune i poboljšanja kvaliteta konvencionalnih mjerenja i osmatranja. Među prvim satelitima lansiranim u Zemljinu orbitu bili su sovjetski sateliti iz serije Kosmos 122, Kosmos 144 i Kosmos 156 koji su 1967. godine vršili osmatranja Zemljine atmosfere TV i IC kamerama sa visine 650 km. Pored njih lansirani su sateliti tipa Munja, te Američki „Tiros, Ninbus, SSA, ATC“ i dr.
Najvažniji faktori koji satelitske podatke čine jedinstvenim u poređenju sa podacima dobijenim na konvencionalan način su sledeći:
Zbog svog položaja i širokog vidnog polja, sateliti mogu da obezbijede regularna osmatranja i u onim oblastima u kojima je mreža konvencionalnih osmatračkih stanica veoma rijetka ili je uopšte nema. Tako satelitski podaci postaju korisna dopuna konvencionalnim mjerenjima i osmatranjima. Za rijetko naseljene i nepristupačne oblasti, te okeanske površine to su i jedini raspoloživi podaci. Ova mogućnost dobijanja podataka i u oblastima između meteoroloških stanica predstavlja jedan od najvećih doprinosa satelitskih osmatranja analizi i prognozi vremena.
Visina orbita meteoroloških satelita omogućava posmatranje velikih atmosferskih vremenskih sistema u cjelini. To je prednost u odnosu na konvencionalni način dobijanja slike ovih sistema na osnovu podataka, često nedovoljnih, dobijenih osmatranjima na meteorološkim stanicama na zemlji. Postoji uočljiva razlika u slici oblačnosti koja se dobija na osnovu satelitskih i prizemnih osmatranja. Satelitski snimci daju stvarnu i veoma tačnu sliku oblačnosti za razliku od prizemnih osmatranja koja daju polje oblačnosti diskretnog karaktera.
Mogućnost gotovo neprekidnog osmatranja velikog dijela atmosfere veoma je pogodna za identifikovanje i praćenje razvoja i kretanja kratkotrajnih vremenskih fenomena kao što su na primjer grmljavinske nepogode, tornada i slično. Neke nepogode malih razmjera mogu da prođu nezapaženo između stanica prizemne osmatračke mreže. Savremeni telekomunikacioni sistemi koji su sastavni dio satelitske opreme brzo plasiraju izmjerene podatke korisnicima.
Obzirom da su ovi podaci i nekoliko sati ranije raspoloživi od podataka dobijenih drugim putem njihova vrijednost za operativno korištenje je od nesumnjivog značaja. Zahvaljujući tome mnoge prognostičke i ostale meteorološke službe u svijetu svakodnevno koriste satelitske snimke za potrebe analize i prognoze vremena. Satelitski snimci daju dragocjene informacije o raspodjeli i rasprostranjenosti oblaka, njihovom grupisanju u sistemu većih ili manjih razmjera o njihovoj vrsti i strukturi… Savremeni sateliti Evropske Svemirske agencije EUMETSAT posljednje generacije vrše preko 200 različitih mjerenja i osmatranja. Često se informacije koje daju sateliti prikazuju šematski u vidu specijalnih karata za potrebe analize i prognoze vremena. Dobri rezultati prognoziranja konvektivnih i frontalnih padavina daje kombinovanje satelitskih i radarskih podataka.
Samo jedan geostacionarni meteo¬rološki satelit, na primjer, evropski METEOSAT „fiksiran” na visini od oko 36 000 kilometra iznad presjeka griničkog meridijana i ekvatora, kontroliše vrijeme na čitavom vidljivom djelu Zemlje sa te pozicije. Na svakom snimku sa METEOSAT-a dominira afrički kontinent, ali se dobro eksponira čitavo Sredozemlje i Bliski istok.
Do početka 2004. godine lansirana su 164 civilna meteorološka satelita u nisku orbitu, počevši od već spomenutog Tirosa 1. Usavršavanjem tehnike više nije potrebno lansirati mnogo satelita. Za meteorološke potrebe danas se u nisku orbitu postavlja jedan do dva satelita godišnje. Ovi sateliti postavljeni su u gotovo polarnu orbitu, što im daje veliku preglednost cjelokupne atmosfere, a specijalno polarnih krajeva koji suod velike važnosti za klimatologiju i meteorologiju. Osim Rusa, Amerikanaca i Europljana i mnoge druge zemlje su lansirale svoje meteorološke satelite. Od 1977. godine Japan, od 1982.godine Indija te od 1988. godine Kina. Ukupno je lansiran 41 geostacionarni meteorološki satelit, dok je, isključivo vojnih meteoroloških satelita lansirano 49. Ovako mali broj vojnih satelita ne iznenađuje s obzirom da su i civilna, dostupna, mjerenja sasvim dovoljna i za vojne operacije. Uz to, lansirano je i oko 160 takozvanih. „remote sensing satellites” koji, uz meteorološke zadatke, obavljaju još i cijeli niz mjerenja iz geofizičkog područja za otkrivanje iskoristivih resursa itd. Kreću se na niskim orbitama od 150 do oko 1000 km, sa uglavnom velikim inklinacijama prema Zemljinom ekvatoru, s više od 60 stepeni.
LITERATURA I IZVORI